Charakterystyka wspólności ustawowej
Wspólność ustawowa jest preferowanym przez państwo ustrojem majątkowym. Jeżeli małżonkowie nie zawrą umowy majątkowej małżeńskiej, wspólność ustawowa powstaje z mocy ustawy z chwilą zawarcia małżeństwa. Wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków, jak również przez jednego z nich, które składają się na majątek wspólny.
W orzecznictwie podkreśla się, że ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny[1].
Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności:
– pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków jak np. dochody z przedsiębiorstwa, czy umów najmy, dzierżawy;
– dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
– środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
– środki zewidencjonowane na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych stanowią ich majątek wspólny.
Zasadą jest, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustalenia udziałów w majątku wspólnym z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.
Sądy przyjmują domniemanie faktyczne oparte na życiowym prawdopodobieństwie, według którego „przedmioty nabyte w trakcie wspólności małżeńskiej przez jednego z małżonków zostały nabyte z majątku dorobkowego na rzecz małżeńskiej wspólności ustawowej”[2]. Nabycie składników majątkowych w trakcie trwania wspólności ustawowej do majątku osobistego małżonka ma charakter wyjątkowy.
Warto mieć na względzie, że w przypadku zaciągnięcia zobowiązania za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków.
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Istnieją także pewne ograniczenia w samodzielnym rozporządzaniu majątkiem wspólnym.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą z kolei m.in:
– przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
– przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
– przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
– prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
– przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Niezależnie od ustroju majątkowego małżeńskiego, co do zasady małżonkowie ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
[1] Wyrok Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 5 listopada 2018 roku, sygn. akt III RC 226/17.
[2] Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 listopada 2017 roku, sygn. akt XV Ca 613/17.
Wróć